آریتمی های قلبی فیزیولوژیک مرتبط با سن در برخی از گوسفندان دنبه دار ایرانی

این مطالعه به منظور بررسی میزان شیوع آریتمی¬های قلبی در گوسفندان نژاد سنجابی و مهربان واقع در شهرکرمانشاه و حومه آن از سه گله که فاقد نشانه¬های نارسایی قلبی بودند (بر حسب معاینه بالینی و تاریخچه)، انجام شده است. برای مطالعه رابطه سن حیوان با بروز آریتمی، ??? رأس از گوسفندان این منطقه بر اساس فرمول دندانی به پنج گروه سنی "زیر یک سال"، "یک تا دو سال"، "دو تا سه سال"، "سه تا چهار سال" و "بالای چهار سال" تقسیم شدند و سپس نوار قلب با استفاده از اشتقاق قاعده¬ای¬رأسی گرفته شد. از مطالعه ??? نوار قلب ??/?? درصد گوسفندان تحت مطالعه آریتمی داشتند که در مجموع ? نوع آریتمی قلبی شناسایی شد که به ترتیب فراوانی شامل آریتمی¬سینوسی (??/?? درصد)، تاکی¬کاردی سینوسی (??/?? درصد)، برادی¬کاردی سینوسی (??/?درصد) و ?/?? درصد از گوسفندان همزمان دارای دو نوع آریتمی بودند که بلوک سینوسی- دهلیزی (??/? درصد) و همچنین بلوک دهلیزی بطنی درجه دو نوع دوم (??/? درصد) نیز در این مجموعه بودند. نتایج حاصل از بررسی هم¬زمان شیوع آریتمی قلبی با استفاده از رگرسیون لوجستیک باینری با چهار متغیر (سن، جنس، گله و نژاد)، نشان داد که وقتی این چهار متغیر پیشگویی کننده هم¬زمان با هم در نظر گرفته شوند، تفاوت معنی¬دار در ارتباط با حضور آریتمی قلبی در گروه¬های سنی مشاهده می¬شود (x2 = 24.45, n=15, p=0.006) به¬طوری که شیوع آریتمی¬های قلبی در گوسفندان کمتر از یک سال بیش¬ترین اختلاف معنادار را نسبت به سایر گروه¬های مسن¬تر نشان داد، اما اختلاف معناداری بین شیوع آریتمی¬های قلبی با سه متغیر بعدی (جنس، گله و نژاد) مشاهده نشد. از مجموع ??? رأس گوسفند تعداد ?? رأس گوسفند نر (??/?? درصد) و ?? رأس گوسفند ماده (??/?? درصد) و در مضمونی دیگر ?? رأس نژاد سنجابی (??/?? درصد) و ?? رأس نژاد مهربان (??/?? درصد) آریتمی داشتند. نظر به این که تمامی گوسفندانی که آریتمی قلبی را نشان دادند، در طی ثبت نوار ecg هیچ یک از نشانه-های مربوط به بیماری قلبی را نداشتند، آریتمی¬های مشاهده شده در این مطالعه در دسته فیزیولوژیک لحاظ می-گردند. محدوده ضربان قلب از ?? تا ??? ضربه در دقیقه متفاوت بود و میانگین کل ضربان قلب¬ها ??? ضربه در دقیقه لحاظ گردید. در بین گروه¬های سنی مورد مطالعه از لحاظ تعداد ضربان قلب، اختلاف معنی¬دار مشاهده شد (p<0.05) و با افزایش سن ضربان قلب کاهش یافت. ضربان قلب در نر¬ها به شکل معنی¬دار بیش¬تر از ماده¬ها بود. با مقایسه بین دو نژاد از نظر اختلاف در تمام پارامتر¬های الکتروکاردیوگرافی اندازه¬گیری شده شامل دامنه و ارتفاع موج p و t و ارتفاع rs و طول qrs، طول فاصلهpr ، qt، st و ضربان قلب اختلاف معنی¬داری وجود نداشت. موج p در تمام موارد ارتفاع مثبت داشت و به صورت تک فازی و فاقد شکاف دیده شد. ارتفاع موج p در ماده¬ها با اختلاف معنی¬دار بیش تر از نر¬ها بود (p<0.05). فاصله prدر ماده¬ها بیش¬تر از نر¬¬ها بود و این فاصله با افزایش سن به شکل معنی¬دار طولانی¬تر شد (p<0.05)، همچنین بین این فاصله و تعداد ضربان قلب همبستگی منفی (r=-0.598, p<0.05) وجود داشت. طول زمان کمپلکس qrs با سن رابطه معنی¬دار نداشت، اما در ماده¬ها این فاصله به شکل معنی¬دار طولانی¬تر از نر¬¬ها بود (p<0.05). در این مطالعه شکل"rs" بیش¬ترین فراوانی را در شکل کمپلکس qrs داشت (?? درصد). فاصله qt به منظور برداشتن اثرات ناشی از تغییرات ضربان قلب با استفاه از فرمول "فری¬دری¬سیا " اصلاح شد (qtcf=qt.rr-1/3 ). فاصله qt مرتبط با سن، جنس و ضربان قلب اختلاف معنی¬دار داشت (p<0.05)، به طوری که بین qt و افزایش سن رابطه مستقیم و با ضربان قلب رابطه عکس با ضریب همبستگی (r=-0.842) وجود داشت؛ طول فاصله qt در جنس ماده به طرز معنی¬دار بیش¬تر از نر بود. نتایج در مورد qtc نیز چنین به دست آمد با این تفاوت که اختلافی بین این پارامتر در دو جنس مختلف مشاهده نشد. شکل موج t در گوسفندان تحت مطالعه متغیر بود؛ به¬طوری که موج t وارونه نیز در شمای الکتروکاردیوگرام ?? درصد از گوسفندان مشاهده شد، اما تمام این امواج مونوفازیک بودند. در این مطالعه بین ارتفاع موج t و ضربان قلب همبستگی معنی¬دار مثبت (r=0.456) وجود داشت (p<0.05). در مطالعه حاضر مدت زمان قطعه st در سنین مختلف اختلاف معنی¬دار داشت (p<0.05). قطعه st در تمام سنین بالای یک سال به صورت ایزوالکتریک پدیدار شد و فقط در پنج بره زیر یک سال (?/? درصد) بالا¬رفتگی این قطعه به میزان ?/? میلی¬ولت مشاهده گردید. بین این پارامتر با ضربان قلب همبستگی منفی (r=0.759) مشاهده شد، به¬طوری که در ماده¬ها که ضربان قلب پایین¬تری نسبت به نر¬ها داشتند، طول این قطعه با اختلاف معنی¬دار بیش¬تر از نر¬ها بود (p<0.05). در کل افزایش سن منجر به کاهش معنی¬دار ولتاژ موج t و افزایش فاصله زمانی qt، pr و st هم¬زمان با کاهش ضربان قلب و هم چنین تغییراتی در قطعه st می¬شود که نشان دهنده افزایش زمان رپلاریزاسیون قلب و در نتیجه طولانی¬شدن مرحله پر شدن قلب است و فاصله¬های qt و pr هم متأثر از فعالیت الکتریکی قلب و هم متأثر از مدت زمان استراحت آن هستند، لذا این دو پارامتر معیار بالینی مناسبی در ارزیابی فعالیت قلب گوسفند محسوب می¬شوند.